هرم نیازهای مازلو | معایب و کاربرد سلسله مراتب هرم نیازهای مازلو
آبراهام مازلو یکی از روانشناسان تأثیرگذار در حیطه انسان‌گرایی است که با بیان نظریه ” هرم نیازهای مازلو ” به شهرت رسید. او نظریه انگیزشی خود را با توجه به سلسله مراتب نیازها تنظیم کرد؛ به گونه‌ای که هرچه به سمت نوک قله حرکت می‌کنیم نیازها، حالت جسمانی خود را از دست داده و تبدیل به نیازهای روانی می‌شوند. بر اساس نظریه هرم نیازهای مازلو، رفتارهای ما تحت تأثیر تمایل به دستیابی به نیازهای خاصی برانگیخته می‌شوند. بر طبق این دیدگاه افراد می‌توانند با ایجاد احساس شایستگی، خود مختاری و عزت نفس در مسیر پیشرفت حرکت کرده و انگیزش لازم برای انجام رفتارها را داشته باشند. در ادامه به بررسی بیشتر این دیدگاه خواهیم پرداخت پس همراه ما باشید. برای دریافت خدمات مشاوره فردی کلیک کنید.
هرم نیازهای مازلو چیست؟
مازلو نخستین بار موضوع سلسله‌مراتب نیازها را در سال ۱۹۴۳ میلادی، در مقاله‌ای با عنوان (نظریه‌ای درباره انگیزه رفتارهای انسان) مطرح کرد. در شرایطی که دیدگاه‌های دیگر روانشناسی، نظیر روان تحلیل گری یا رفتارگرایی به دنبال پیدا کردن دلایل آسیب‌های روانی بودند، نظریه مازلو به دنبال این بود که تعیین کند به‌طورکلی رفتارهای انسان با چه انگیزه‌هایی شکل می‌گیرند.
همانند سایر نظریه‌پردازان دیدگاه انسان‌گرایی، مازلو نیز معتقد بود که نهایت انگیزه انسان، دستیابی به خودشکوفایی است. بااین‌حال به عقیده مازلو برای‌رسیدن فرد به نیاز خود شکوفایی، او می‌بایست‌در ابتدا نیازهای دیگری را در خود ارضا کرده باشد. مازلو یک هرم را مشخص کرد که دارای ۵ طبقه مختلف است. نخستین طبقات هرم مازلو به نیازهای فیزیولوژیک و بقای جسمانی فرد مربوط می‌شود. هرچه به سمت نوک قله حرکت می‌کنیم نیازها، حالت جسمانی خود را ازدست‌داده و تبدیل به نیازهای روانی نظیر دوست داشتن دیگران یا عزت‌نفس می‌شود تا اینکه نهایتاً به نیاز خود شکوفایی در فرد می‌رسیم.
نکته مهمی که در هرم مازلو مطرح است سلسله مراتبی بودن نیازهاست. به این معنا که برای ظهور هر نیازی در فرد ظاهرشده و فرد به دنبال پاسخگویی به آن برآید نخست می‌باید نیازهای طبقات پیشین را به‌طور کامل ارضا کرده باشد.
نیازهای کمبود در مقابل نیاز رشد در هرم مازلو
مازلو به‌طورکلی نیازها را به دو گروه نیازهای کمبود و نیازهای رشد تقسیم می‌کند. او معتقداست چهار طبقه اول هرم یعنی نیازهای فیزیولوژیک، امنیت، عشق و علاقه و به دست‌آوردن عزت‌نفس تلاش‌هایی هستند که فرد در جهت رفع یک کمبود انجام می‌دهد. یعنی آنچه فرد را برای به دست‌آوردن این مسائل برانگیخته‌می‌کند فقدان یانداشتن یک ویژگی است.
برخلاف چهار طبقه پیشین، نیاز به خودشکوفایی ازنظر مازلو یک نیاز پیشرونده است. در این نیاز فرد به دنبال برطرف‌کردن فقدان و کمبود و به دست‌آوردن چیزی نیست. بلکه او تمایل‌دارد تا برای رشد خود و پیشرفت هرچه بیشتر اقداماتی انجام دهد.
طبقات مختلف هرم نیازهای مازلو
برخی از نظریه مازلو به‌عنوان یک هرم غیرقابل انعطاف صحبت می‌کنند. اما مازلو معتقداست نظمی که این نیازها را برآورده می‌کند همیشه از یک حالت استاندارد پیروی نمی‌کند. به‌عنوان‌مثال برای بعضی از افراد نیاز به عزت‌نفس از نیاز به عشق، اهمیت بیشتری دارد. حتی ممکن‌است در یک نفر دستیابی به خود شکوفایی، بر نیازهای فیزیولوژیک نیز غلبه داشته باشد.
1- نیازهای فیزیولوژیک در هرم نیازهای مازلو
نیازهای فیزیولوژیک گروهی از نیازهاهستند که برطرف‌شدن آن‌ها برای زنده‌ماندن و بقای فرد حیاتی است. برخی از این نیازها عبارت‌اند از احتیاج به آب، غذا، تنفس یا سوخت‌وساز بدن. مازلو معتقداست در کنار این مسائل می‌توان‌تمایل فرد به لباس‌پوشیدن یا برقراری ارتباط جنسی را نیز در گروه نیازهای فیزیولوژیک قرار دارد. چراکه این مسائل به‌طور ضمنی به بقای فرد کمک می‌کند.
2- نیاز به امنیت و آسایش
هنگامی‌که نیازهای فیزیولوژیک فرد تأمین می‌شود، نیازهای امنیتی برای او جلوه می‌کنند. نیازهای امنیتی به کلیه تمایلات فرد برای کنترل جریان زندگی و دستیابی به شرایط بهتر گفته می‌شود. ازجمله نیازهای امنیتی در فردمی‌توان به امنیت مالی، سلامت جسم و روان و بهزیستی، حفاظت از خود در برابر آسیب‌ها و تصادف‌ها اشاره کرد. درنتیجه رفتارهایی نظیر پیداکردن شغل، تلاش برای حفظ یا به دست‌آوردن سلامتی، تهیه بیمه سلامتی، جمع‌آوری پول و یا مهاجرت به یک منطقه امن‌تر برای زندگی، همگی در گروه نیازهای امنیت و آسایش قرار می‌گیرند.
3- نیاز به عشق و تعلق خاطر در هرم نیازهای مازلو
بارسیدن فرد به طبقه نیازهای عاطفی، برقراری یک ارتباط عمیق عاطفی با دیگران محوری‌ترین عامل در کنترل رفتارهای فرد است. بعضی از مواردی که در این دسته از نیازهامی‌توانند باعث خوشحالی فرد شوند عبارت‌اند از؛ دوستی، دل‌بستگی‌های عاطفی، خانواده، گروه‌های اجتماعی، شرکت در گروه‌های مختلف تجمعات مذهبی. برآوده‌شدن این دسته از نیازها به فرد کمک می‌کند تا از آسیب‌ها و بیماری‌های روانی نظیر افسردگی و احساس تنهایی در امان باشد.
4- تمایل به عزت نفس
با گذشتن از سه‌طبقه پیشین و ایجاد روابط اجتماعی، نیاز جدیدی که در فرد ایجاد می‌شود این است که انسان‌ها احساس می‌کنند تمایل دارند مورد پذیرش و تحسین دیگران قرار بگیرند. احساس اینکه فرد مورد پذیرش و احترام دیگران قرار دارد تأثیر بسیاری در ایجاد عزت نفس و باارزش دانستن خود دارد. بسیاری از رفتارها نظیر تحصیلات دانشگاهی، شرکت در فعالیت‌های ورزشی و پیدا کردن شغل‌هایی که مقام و منصب بالایی را برای فرد ایجاد می‌کند می‌تواند در گروه رفتارهای قرار بگیرد که نیاز فرد به عزت‌نفس را تأمین می‌کند.
5- خودشکوفایی در هرم نیازهای مازلو
آخرین طبقه از هرم نیازهای مازلو خودشکوفایی است. به تعبیر مازلو خودشکوفایی به این معناست که فرد تمامی توانایی‌ها و ظرفیت‌های خود را به کار گرفته و تبدیل به نهایت آنچه شود که می‌توانست باشد.
شاید با نگاهی به خودبفهمید که در این هرم تا چه مرحله‌ای پیش رفته‌اید. به طبع سوالاتی در ذهن شما ایجاد خواهد شد. شما می‌توانیدبا دریافت مشاوره از مرکز مشاوره روانشناسی آواژه مشاوران توجه بیشتری به سلامتی جسمی و روانی خود داشته باشید.
برای دریافت مشاوره در زمینه هرم نیازهای مازلو می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان مشاوره روانشناسی آواژه تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
سلسله‌مراتب به این معناست که تا پیش از تأمین نیازهای ابتدایی‌تر، فرد درمورد مسائل پیشرفته‌تر احساس نیاز نمی‌کند و آن‌ها تأثیری بر رفتار فرد نخواهند داشت؛ اما درعین‌حال ممکن است در یک فرد این اولویت‌بندی اهمیت نداشته باشد و آن‌ها از ابتدا به دنبال تأمین نیازهای بالاتر باشند.
چهار طبقه اول هرم مازلو مربوط به نیازهای کمبود است. نیازهای کمبود دسته‌ای از رفتارها هستند که برای جبران یک کمبود برانگیخته می‌شوند. برای مثال غذا خوردن به دنبال احساس گرسنگی ایجاد می‌شود؛ اما نیاز رشد که صرفاً خودشکوفایی را شامل می‌شود به معنای حرکت فرد در جهت رشد و پیشرفت است و ارتباطی با کمبودها ندارد.
