علائم وسواس فکری
علائم وسواس فکری به مرور زمان پیشروی می‌کنند، پس فرد مبتلا خیلی اوقات نمی‌تواند نسبت به بیماری اش آگاهی لازم را داشته باشد. وسواس ها معمولا بیش از هر کس خود بیمار را آزار می‌دهند، هر چند که خیلی اوقات خودشان آن را انکار کرده و باوری به درمان ندارند. اما با تشدید نشانه ها و مختل شدن زندگی روزمره مجبور به دریافت درمان دارویی و غیردارویی می‌شوند. برای آن که بتوانید در مراحل اولیه این بیماری آن را مهار کنید، بهتر است هر چه زودتر به متخصصین روانشناسی مراجعه نمایید تا با استفاده از روش های غیردارویی به بهبود شما کمک کنند. در ادامه علائم و نشانه های وسواس فکری را به طور کامل شرح داده ایم تا بتوانید در زمان مناسب به درمانگر مراجعه نمایید. برای شناخت انواع اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
علائم مشترک همه وسواس ها
وسواس در گذشته به عنوان یک اختلال اضطرابی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی شناخته می‌شد، اما به دلیل شناسایی طیف گسترده‌ای از اختلالات مرتبط با وسواس، متخصصین یک طبقه تشخیصی جداگانه را به آن اختصاص دادند. از جمله اختلالاتی که در این طبقه قرار دارند می‌توان به وسواس فکری عملی، بدریخت انگاری بدن، اختلال احتکار، وسواس موکنی و پوست کنی اشاره کرد. در همه این اختلال‌ها نوعی مشغولیت فکری دائمی با یک موضوع خاص به طور مشترک دیده می‌شود. با این حال هرکدام از آن ها به عنوان یک اختلال مجزا در نظر گرفته شده و علائم مربوط به خود را دارند. ما در ادامه به علائم وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط با آن ها اشاره کرده‌ایم.
علائم وسواس
در اختلال وسواس فکری عملی یا OCD فرد همواره با افکار، امیال، تکانه‌ها یا تصاویر مزاحم و تکرار شونده‌ای رو به رو می‌شود و برای راندن این افکار از ذهن خود تلاش می‌کند اعمالی را به صورت افراطی انجام دهد. برای مثال مشغولیت ذهنی شدید با مسائلی نظیر نجاست و آلودگی به وسواس شست و شو منجر می‌شود. در این شرایط فرد وقت و انرژی زیادی را صرف شستن یا زدودن آلودگی‌ها از خود و اجسام پیرامونی می‌کند. به طور کلی وسواس شستشو، چک کردن، داشتن افکار گناه آلود و مرتبط با مذهب و وسواس تقارن از جمله رایج‌ترین وسواس‌های فکری هستند.
نشانه های شایع وسواس
وسواس خود را به اشکال مختلف نشان می دهد. نشانه های وسواس توسط متخصصین باید تشخیص داده شود، اما در موارد شدید هر کسی می‌تواند به وضوح نشانه های وسواس را تشخیص دهد. از جمله شایع ترین علائم وسواس به شرح زیر است.
- حساسیت و وسواس شدید به آلودگی و کثیفی
- مشغله فکری درباره قرینگی
- وسواس مربوط به چک کردن و شک داشتن
- افکار مرتبط با ذخیره سازی و صرفه جویی کردن
- افکار و وسواس انجام امور مذهبی و یا خرافات
تشخیص علائم اصلی وسواس
متخصصان برای تشخیص این اختلال وجود علائم زیر را ملاک قرار می‌دهند:
الف) داشتن علائمی از وسواس فکری، وسواس عملی یا هر دو. وسواس های فکری با علائم زیر مشخص می‌شوند.
- وسواس‌های فکری افکار، تمایلات، تکانه‌ها و تصاویری هستند که به طور ناخواسته، مکرر و مزاحم بروز می‌یابند و فرد در اثر تجربه آن‌ها دست خوش اضطراب یا ناراحتی قابل توجهی می‌گردد.
- فرد تلاش‌های مکرری برای متوقف کردن و راندن این افکار از ذهن خود انجام می‌دهد و در حقیقت از همین روست که به وسواس‌های عملی روی می آورد.
- وسواس های عملی با ملاک های زیر مشخص می‌گردند:
- وسواس‌های عملی به انجام هرگونه رفتار تکراری به صورت عینی یا ذهنی گفته می‌شود که فرد در پاسخ به افکار و تمایلات مزاحم احساس می‌کند که باید آن‌ها را انجام بدهد. از جمله رفتارهای وسواسی عینی می‌توان به وارسی کردن مکرر یا شستشوی افراطی دست‌ها اشاره کرد. از جمله وسواس‌های ذهنی می‌توان گفتن ذکرهای خاص در مقابل افکار گناه آلود را نیز مثال زد.
- هدف فرد از انجام وسواس‌های عملی کنترل اضطراب و احساسات ناخوشایندی است که در پی افکار مزاحم ایجاد شده‌اند. اما در عین حال ارتباط واقع بینانه‌ای بین افکار و رفتارها وجود ندارد.
ب) وسواس‌های فکری و عملی افت قابل ملاحظه‌ای در عملکرد روزانه و در جنبه‌های مختلف زندگی ایجاد می‌کنند. در واقع پرداختن به وسواس‌ها اغلب بیش از یک ساعت در روز طول می‌کشند و عملکرد شغلی، تحصیلی، ارتباطی و … را کاهش می‌دهند.
ج) علائم وسواس در پی مصرف یک دارو، ماده خاص یا یک بیماری بروز پیدا نکرده است.
د) این اختلال با علائم اختلال‌های روانی دیگر بهتر توجیه نمی‌شود.
بیشتر بخوانید : بهترین راه های درمان وسواس فکری
وسواس احتکار
احتکار یکی از انواع اختلال‌های مرتبط با وسواس است که متخصصین برای تشخص آن علائم زیر را به عنوان ملاک مد نظر قرار می‌دهند.
- فرد بدون توجه به با ارزش بودن یا بی ارزش بودن اشیاء در دور انداختن آن‌ها مشکل دارد.
- شخص به این علت نمی‌تواند چیزی را دور بیاندازد که فکر می‌کند ممکن است روزی به دردش بخورند. همچنین در پی دور انداختن آن‌ها دچار اضطراب می‌شود، در نتیجه با جمع کردن اشیا مختلف سعی می‌کند از تجربه این اضطراب اجتناب نماید.
- ناتوانی فرد در دور ریختن اشیاء منجر به ایجاد محیطی شلوغ و بی نظم در محیط اطرافش می‌شود.
- اختلال احتکار منجر به افت قابل توجهی در عملکرد فرد در جنبه‌های مختلف زندگی می‌شود.
- احتکار در پی یک بیماری یا مشکل جسمانی خاص به وجود نیامده است.
- احتکار با اختلال روانی دیگری به طرز بهتری قابل توجیه نباشد.
علائم وسواس بدریخت انگاری بدن
اختلال وسواس بدریخت انگاری بدن با علائم و نشانه‌های زیر مشخص می‌گردد.
- مشغولیت ذهنی زیاد در مورد وجود عیب و نقص‌های ظاهری که دیگران آن‌ها را نمی‌بینند یا آن‌ها را بسیار جزئی می‌دانند.
- فرد در واکنش به مشغولیت فکری در مورد عیب‌های ظاهری خود اعمال خاصی را تکرار می‌کند. برای مثال دائما به متخصصین زیبایی مراجعه می‌کند یا رفتارهایی نظیر رفتن جلوی آینه یا آرایش به طور افراطی انجام می‌دهد.
- اشتغال ذهنی با ظاهر خود افت قابل توجهی را در عملکرد روزانه پدید می‌آورد.
- اشتغال ذهنی در مورد نقص‌های ظاهری به علت مصرف دارو یا یک مشکل فیزیولوژیکی به وجود نیامده باشد.
- بدریخت انگاری با اختلال روانی دیگری بهتر توجیه نشود.
علائم وسواس موکنی
وسواس موکنی یکی دیگر از انواع اختلال‌های وسواس است که متخصصین برای تشخیص آن علائم زیر را در نظر می‌گیرند.
- فرد به طور مکرر اقدام به کندن موهای خود می‌کند. این کندن موها می‌تواند در نواحی مختلفی از بدن صورت بگیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موی سر، ابرو، مژه و حتی موی ناحیه شرمگاهی اشاره کرد.
- فرد تلاش‌های مکرر و ناموفقی در جهت متوقف کردن رفتار موکنی خود انجام می‌دهد.
- این موکنی افت قابل توجهی در عملکرد روزانه پدید می‌آورد.
علائم وسواس پوست کنی
وسواس پوست کنی اختلالی مشابه با وسواس موکنی است که به جای مو فرد در پاسخ به تنش‌های تجربه شده به کندن پوست خود روی می‌آورد. از جمله علائم این اختلال باید به موارد زیر اشاره کرد.
- کندن و خراشیدن پوست در نواحی مختلف که منجر به بروز آسیب در آن نواحی می‌شود.
- تلاش‌های مکرر و ناموفق برای متوقف کردن رفتار پوست کنی
- بروز افت قابل توجه در عملکرد روزانه فرد
برای آشنایی با سایر انواع وسواس مقاله بیماری وسواس را مطالعه نمایید.
علت بروز علائم وسواس
هنوز دلیل دقیق و مشخصی برای بروز علائم وسواس مشخص نشده است. اما با توجه به تحقیقات به عمل آمده سه عامل ژن، محیط و فیزیولوژیک در بروز علائم وسواس نقش دارند. افرادی که یکی از اعضای خانواده شان دارای وسواس است به احتمال بیشتری دچار این اختلال می شوند (حتی اگر در یک خانه زندگی نکنند). عامل بعدی محیط است، وقتی فشار روانی و اضطراب زیاد باشد احتمال بروز علائم وسواس زیاد می شود. در نهایت کمبود برخی نوروترانسمیترهای مغزی مثل سروتونین احتمال ظاهر شدن وسواس را زیاد می‌کنند.
سخن آخر
در صورت مشاهده علائم هریک از اختلال های وسواسی لازم است برای مطمئن شدن در مورد وجود این اختلالات از یک متخصص در حوزه سلامت روان نظیر روانشناس بالینی یا روان پزشک کمک بگیرید. خوشبختانه امروزه درمان های مختلفی برای بهبود مشکلات وسواسی ابداع شده است که از جمله مهم ترین آن ها می توان به روان درمانی با رویکرد شناختی رفتاری اشاره کرد. در صورتی که شدت وسواس ها زیاد و غیر قابل کنترل باشد ممکن است که متخصص شروع دارو درمانی به کمک داروهای ضد اضطراب را نیز توصیه نماید با این حال در نظر داشته باشید که مصرف هرگونه داروی روان پزشکی باید زیر نظر متخصص صورت بگیرد. در نتیجه هرگز به طور سرخود از آن ها استفاده نکنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه اضطراب و افسردگی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی آواژه تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول
وسواس در بسیاری از موارد با درمان های غیر دارویی بهبود می یابد. در نتیجه لازم است ابتدا به یک روانشناس مراجعه نمایید تا وضعیت سلامت روان شما را ارزیابی کند. در نظر داشته باشید که مصرف، ادامه و قطع هرگونه داروی روان پزشکی حتما باید زیر نظر متخصص صورت بگیرد.
